Wat is een senescente cel?

De oorzaken van senescentie

Replicatieve senescentie is een natuurlijk proces dat ontstaat door de veroudering van de cel. De oorzaak van het proces is het korter worden van de telomeren, oftewel de DNA-sequenties die zich aan het uiteinde van de chromosomen bevinden. Deze uiteinden worden bij de verschillende DNA-replicaties steeds iets korter. Als het DNA verkort is tot een bepaalde kritische drempel, dan kan de cel zich niet meer vermeerderen. De cel zal zich dus niet meer delen!. Uiteindelijk zal de cel op een natuurlijke wijze afsterven. Onlangs hebben onderzoekers aangetoond dat stress de celveroudering versnelt doordat het de verkorting van de telomeren bespoedigt. (1)

Maar er zijn ook oorzaken van buiten die senescentie kunnen veroorzaken, zoals oxidatieve stress. Denk bijvoorbeeld aan straling of UV: de oxidatieve stress die hierbij ontstaat, kan schade aan het DNA veroorzaken. Soms kan een cel de schade aan het DNA repareren en de machine opnieuw aanzwengelen; lukt dat niet, dan gaat de cel over tot senescentie om vervolgens te worden vernietigd.

Ten slotte kan senescentie ook ontstaan door een hyperactivering van genen, een proces waardoor normaliter de proliferatie van cellen, en dus ook van kanker bevorderd wordt. In het geval van een dergelijke hyperactivering reageert de cel door over te gaan tot senescentie.

Wat gebeurt er met een senescente cel?

De senescente cel krijgt meer volume en wordt 'platter', en de chromatine (die normaliter zorgt voor een compacte DNA-structuur) valt uit elkaar. De cel wordt ongevoelig voor groeifactoren en voor het zelfvernietigingsproces... Kortom: de cel stopt definitief met zijn activiteiten en met de vermeerdering. Overigens geeft een senescente cel pro-inflammatoire moleculen af die het immuunsysteem triggeren om de cel af te voeren en te vernietigen. Ook voor de remming van tumorontwikkeling speelt het proces van de senescentie en de daarbij behorende immuunrespons een rol.

Het komt echter voor dat het proces van senescentie via een ingewikkeld moleculair proces de proliferatie van tumoren bevordert in de directe omgeving van de cel. De pro-inflammatoire moleculen die de senescente cellen afscheiden, kunnen de aangrenzende cellen namelijk stimuleren om zich te transformeren in pre-tumorale cellen en kunnen e proliferatie ervan bevorderen. (2)

Belangrijk

De proliferatievermogens van senescente cellen zijn onlangs aangetoond in het kader van de embryonale ontwikkeling. (3)

De pathologische gevolgen van senescentie

Senescentie is een natuurlijke verouderingsmechanisme, met alle uiterlijke kenmerken die daarbij horen, zoals rimpels en een slapper wordende huid. Maar dit mechanisme is ook een van de oorzaken van bepaalde ziektebeelden, zoals we hiervoor beschreven bij kanker. Wanneer het immuunsysteem de senescente cellen niet vernietigt, dan kan dit leiden tot een overmatige ontstekingsstatus en kunnen er ontstekingsgerelateerde metabole ziekten ontstaan, zoals diabetes type 2 of obesitas.

Ook bij artritis, osteoporose en atherosclerose (stugger worden van de bloedvaten) speelt dit mechanisme een rol. We zien het eveneens terug bij neurologische degeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Parkinson en Alzheimer. (4)

Senolytica, een hoopvolle optie voor een langer leven

Het allerbelangrijkste advies blijft natuurlijk: zorg voor een gezonde en verstandige levensstijl, want daarmee helpt u het lichaam om zo lang mogelijk goed te blijven functioneren. Er bestaan ook veelbelovende moleculen, de zogenaamde senolytica, die in de toekomst wellicht een positieve rol zouden kunnen spelen. (5) Deze bestanddelen, die nog met de nodige vertrouwelijkheid behandeld worden, kunnen al een paar jaar rekenen op de warme belangstelling van de wetenschap. Senolytica zouden wellicht de senescentie kunnen tegengaan en zo het verouderingsproces van het lichaam kunnen vertragen.

Op deze manier zouden deze moleculen een bijdrage kunnen leveren in het voorkomen van bovengenoemde ziektes. Sommige van deze moleculen bestaan reeds in de natuur. De meest veelbelovende stoffen zijn inmiddels bekend:

• fisetine, een flavonoïde die van nature voorkomt in de acacia, in aardbeien, maar ook in mango;
• quercetine een andere flavonoïde die voorkomt in kappertjes, Spaanse peper, rode ui, vlierbes...

De stoffen zijn ook beschikbaar als voedingssupplement (zoals Fisetin en Senolytic Complex): een waardevolle ondersteuning bij het vertragen van veroudering!